Afvalverwerking

In Nederland wordt het meeste afval, nadat recycleerbare componenten verwijderd zijn, verbrand (zie ook onderstaande kaart). In 2020 is er in 13 afvalverbrandingsinstallaties (AVIs) in totaal 7,6 miljoen ton verbrand (Afval Circulair^w). Op dit moment is er feitelijk overcapaciteit voor afvalverbranding: er is bij de planning van afvalverbrandingscapaciteit op meer afval gerekend dan er nu wordt aangeboden. Dat betekent dat er zelfs afval wordt geïmporteerd om de afvalverbrandingsinstallaties voldoende te belasten (onder een bepaalde belastingsgrens kan de AVI niet schoon verbranden).

De verbrande hoeveelheid afval per installatie

Tabel 1. Afvalverwerking per installatie. Bron: Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking Tabel 9, 2020^w

Provincie	Installatie	2016	2017	2018	2019	2020
Groningen	EEW Energy From Waste Delfzijl BV*	377	344	382	516	508
Friesland	REC Harlingen	256	261	217	233	249
Drenthe	Attero Noord BV GAVI Wijster	712	658	649	653	676
Overijssel	Twence Afval en energie	637	622	608	606	583
Gelderland	ARN B.V.	276	272	233	271	291
Gelderland	AVR Afvalverwerking BV	387	390	394	389	386
Noord-Holland	HVCafvalcentrale locatie Alkmaar	671	678	642	665	621
Noord-Holland	Afval Energie Bedrijf	1.483	1.477	1.487	1.105	1.335
Zuid- Holland	AVR Afvalverwerking Rijnmond	1.372	1.283	1.323	1.314	1.349
Zuid- Holland	HVCafvalcentrale locatie Dordrecht	311	291	280	268	289
Zuid- Holland	ZAVIN CV	11	12	11	10	10
Noord-Brabant	AEC Moerdijk	958	1.017	887	993	931
Noord-Brabant	SUEZ ReEnergy	345	321	366	363	343
Totaal		7.796	7.627	7.478	7.386	7.572

De verbrande hoeveelheid afval per afvalcategorie

Tabel 2. Afvalverwerking per installatie. Bron: Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking Tabel 10, 2020^w

Verbrand afval (kton)	2016	2017	2018	2019	2020
Gemengd stedelijk afval	2.512	2.477	2.588	2.362	3.194
(Grof) huishoudelijk afval	914	844	360	492	360
Bedrijfsafval, kantoor-, winkel- en dienstenafval	649	580	1.358	1.311	791
Reststoffen na sorteren en scheiden van huishoudelijk afval en niet proces gerelateerd bedrijfsafval	3.340	3.380	2.806	2.860	2.754
Overig / niet gespecificeerd	249	212	215	214	311
Gevaarlijk afval	133	134	151	146	162
Totaal	7.796	7.627	7.478	7.386	7.572

Totaal aan gemengd stedelijk en huishoudelijk afval, bedrijfsafval en scheidingsresiduen per verwerkingstechniek

Niet alle afval wordt verbrand; een deel wordt gecomposteerd. Voor compostering wordt, behalve gft-afval uit huishoudens, ook ander gescheiden ingezameld organisch materiaal gebruikt, zoals veilingafval en landbouwafval. Daarnaast wordt er nog altijd afval gestort; het gaat dan bijvoorbeeld om bouw- en sloopafval, grond en grondreinigingsresiduen, en om AVI-reststoffen.
Overzicht verwerkte hoeveelheden afvalstoffen per verwerkingsmethode

Energie uit afval

Alle Nederlandse AVIs wekken elektriciteit en/of warmte op voor nuttig gebruik. Van de geproduceerde elektriciteit wordt een klein deel door de AVI zelf gebruikt. In 2012 leverden de AVIs circa 82% van de opgewekte elektriciteit aan het net of direct aan externe gebruikers en leverden zij 14,1 PJ aan warmte aan tuinders en industriële gebruikers en voor stadsverwarming.

Tabel 3. Door Nederlandse AVIs geproduceerde elektriciteit (bruto) en aan derden geleverde warmte. Bron: Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking Tabel 12, 2020^w

''Geproduceerde energie (bruto) van AVI's	2016	2017	2018	2019	2020''
Geproduceerde elektriciteit (GWh)	3.761	3.688	4.204	4.009	4.175
Geleverde warmte (PJ)	22,5	23,5	14,9	15,7	15,7
Totaal (PJ)	36,0	36,8	30,0	30,2	30,7

In Amsterdam worden steeds meer stadswijken verwarmd met restwarmte van het gemeentelijke Afval- en Energiebedrijf (AEB).

Afvalproductie Nederlanders

Volgens Milieu Centraal (Milieucentraal 2024^w) bedroeg de huishoudelijke afvalproductie van Nederlanders in 2019 per persoon 490 kg. Daarvan werd 60% gescheiden ingeleverd. Van het gft-aandeel, zo’n 90 kg per persoon, werd in 2019 64% gescheiden ingezameld. Van papier en karton (59 kg per persoon) was het gescheiden inzamelingspercentage 79%. Metalen verpakkingen (blik) werd het vaakst gescheiden ingezameld met 95%.

Meer weten: Milieucentraal 2024^w

Overigens worden ook bij de AVIs nog allerlei materialen teruggewonnen uit het afval, voor een deel vóór de verbranding, voor een deel uit de bodemas die in de oven achterblijft na de verbranding.

Afvalscheiding

Op het gebied van afvalscheiding zijn er een aantal innovaties aan de gang. Zo is er in delft een technologie ontwikkeld die door middel van wervelstroomscheiding waardevolle non-ferro metalen en schone bouwstoffen, zoals granulaat en zand, wint uit bodemas (Hartman 2006^w). Non-ferro metalen zijn metalen die geen ijzer bevatten, en legeringen waar ijzer niet het hoofdbestanddeel van is.
Het hart van een gewone wervelstroom scheider is een krachtige, zeer snel ronddraaiende permanente magneet, zie figuur 3 voor een visualisatie van de wervelstroom scheider. De bodemas valt vlak langs die magneet, waardoor in de metaaldeeltjes wervel stromen (eddy currents) ontstaan, die een elektromagnetisch veld opwekken. De metaaldeeltjes worden tijdelijk zelf kleine magneetjes met een polariteit tegengesteld aan die van de roterende magneet. Terwijl het andere materiaal onverstoord naar beneden valt, worden de metaaldeeltjes afgestoten en belanden ergens anders. De stroom ander materiaal zijn na de wervelstroom scheiding vrij van non-ferro metalen, en daarom kunnen die als schone bouwstof worden gebruikt. De bouwstoffen, gemaakt uit bodemas, zijn granulaat en zand en worden verkocht aan de industrie. De granulaatfracties worden geleverd aan de betonindustrie en veranderen daar in beton met duidelijke granulaatstructuur. De fijnere fracties die uit de bodemas worden gewonnen, worden gebruikt in de kalkzandsteenindustrie. Het enige verschil met traditioneel vervaardigde kalkzandsteen is de kleur.

De jaarlijkse stroom van 1 miljoen ton bodemas in Nederland bevat 30.000 ton non-ferro metalen. In deze stroom zit koper, aluminium, roestvrijstaal (rvs; staal met ongeveer 10% nikkel en 20% chroom), lood, tin, zink, zilver, en goud, en is goed voor een waarde van 60 miljoen per jaar.

Van afval tot grondstof

Lees meer over van afval tot grondstof:
• Programma van afval tot grondstof^w
• Scientias over restafval^w

Bronnen

Milieucentraal 2024^w,
Afval Circulair^w,
Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking Tabel 10, 2020^w,
Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking Tabel 12, 2020^w,
Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking Tabel 9, 2020^w,
Rapport van de Werkgroep Afvalregistriatie Afvalverwerking, 2020^w,
Hartman 2006^w, Dap Hartman (2006), Goud uit afval - Delftse technologie haalt in Amsterdamse proeffabriek waardevolle metalen uit verbrand huishoudvuil, in Delft Integraal 2006 (2), laatst geraadpleegd 11 januari 2024
Milieucentraal 2024^w, Milieu Centraal, Afvalscheiding, geraadpleegd 11 januari 2024